Rabu, 05 Desember 2012

Ayo Melestarikan Warisan Nenek Moyang

Dilahirkan sebagai suku jawa memang tergolong hal yang ribet. That's why???-sok inggris- . Di suku jawa tu banyak banget aturannya, yang lumayang ribet bin mbulet. Tapi saya suka , karena apa, dibalik segala keruwetan dan ke mbuletannya pasti terdapat filosofi-filosofi kehidupan yang tersimpan. 


Saya tu sebenernya lahir di kota kediri, disana memang termasuk wilayah jawa , tapi dialek jawa yang dipake sudah terpengaruh wilayah Malang-an (baca.malang dan sekitarnya). Bahasa jawanya tidak terlalu Ngeh gitu, gak seperti bahasa jawa wong kulonan. Daerah kulonan kira-kira ya mulai Tulungagung, Trenggalek, Pacitan, Ponorogo, Madiun, Solo dan Yogja (kira-kira itu lah). Daerah kulonan tersebut tergolong daerah dengan bahasa jawa kental (kalo orang Jakarta nyebutnya ndeso!!!!!?). Kadang saya bingung, apa orang Jakarta itu bener-bener malu dengan ke-Ndesoan bahasa jawa dan logat kami, sampai-sampai saking malunya seringan orang Jakarta kalo nyebut kita tu sebagai ORANG JAWA. 

"Mudik kemana lebaran besok? Ke JAWA ya?"

Kata-kata ini sering saya dengar dari temen saya yang domisisli di Jakarta, ketika menjelang lebaran tiba?? Hellooo..... Tidak pernah lihat peta kah?? sejak kapan Jakarta keluar dari PULAU JAWA.
Segitunya ngomongnya!!!!?

Aisshhhh.... emosi saya...


Back to topik.

Nha, Ketika kelas 2 SD saya dan sekeluarga pindah rumah ke Trenggalek (yang gak tau Trenggalek harap search di google ya, hanya google bukan yang laen). Trenggalek tu daerah asal Ibu saya. Waktu itu nenek yang ngotot maunya kita disuruh pindah , biar deket sama nenek gitu katanya .

Sejak kepindahan kami ke rumah yang baru, iklim kehidupan langsung berubah menjadi 180 derajat.


Saya yang waktu di Kediri tidak pernah menggunakan bahasa KROMO bingung setengah mati. Dikit-dikit dimarahin nenek.. Kalo di kediri bilang tidak tu dengan "gak", kalo sama nenek ketahuan bilang "gak" gitu langsung kena cewol (cubitan). Harusnya bilangnya "enggeh", bukan "gak". Yang jelas nenek malu banget liat cucu nya tidak bisa berbahasa jawa dengan baik dan benar. Apalagi beliau kepala sekolah, malu donk masa' kepala sekolah cucunya gak punya unggah ungguh (padahal cucunya aja gak malu gak bisa bahasa kromo, cucu yang durhaka!!!?)


Melihat kondisi yang memprihatinkan dari cucunya, nenek langsung membuat kebijakan dan ultimatum yang menyatakan bahwa tiap malam sesudah sholat magrib , kami bertiga (aku, kakak dan adikku), wajib les privat bahasa jawa dirumah nenek dan guru privatnya adalah nenek sendiri .Sebenarnya saya manggilnya sich bukan nenek, kebagusan amat nenek, saya manggilnya MBAH TI, sama MBAH KUNG. Artinya Mbah Putri sama Mbah Kakung, disingkat gitu dech. (btw, rumah nenek saya tu deket sama rumah baru kami, cuma depan rumah situ aja).


Saya masih inget banget proses awal Les privat bahasa jawa yang diberikan oleh nenek yaitu mengajari kami menghafalkan : PING, PORO, LAN , SUDO. 
temen-temen tahu apa artinya???


PING = KALI
PORO = BAGI
LAN = PENJUMLAHAN
SUDO = PENGURANGAN


Ya betul , nenek mengajari kami untuk ber-Matematika dengan Versi jawa, jadilah malam pertama itu kami sibuk komat kamit PING PORO LAN SUDO !!!?
PING PORO LAN SUDO!!!?
PING PORO LAN SUDO !!!?
PING PORO LAN SUDO!!!!?
PING PORO LAN SUDO !!!!?
PING PORO LAN SUDO..........!!!!!?
Dan alhamdulillahnya berguna, karena ternyata ketika kelas 4 SD saat pelajaran bahasa jawa kata-kata itu dipakai dalam soal ujian.

hahahaa....


Hari berikutnya, saya masih inget les privat ronde ke-dua yang telah di schedule kan oleh nenek yaitu menghapalkan arah. Temen-temen tau apa itu LOR, KIDUL, ETAN , KULON ????? Itulah arah mata angin dalam bahasa jawa.

LOR = UTARA
KIDUL = SELATAN
ETAN = TIMUR
KULON = BARAT

Dan kali ini bener-bener manjur, karena pada edisi selanjutnya dalam tumbuh kembang saya, saya sangat suka sekali Mbolang atau ngluyur alias kelayapan. Dan di lingkungan desa tak ada seorang pun yang akan mengucapkan "Oh iyo ke SELATAN", bakal diketawain sama tetangga sampai keluar kata-kata seperti itu. Sok banget. Sok KUTHO. Yang paling manjur ya tetep LOR KIDUL ETAN KULON.


Selain LOR KIDUL ETAN KULON, ada lagi kata-kata yang ampuh yang harus dihapalkan, yaitu KIWO TENGEN. Apa itu KIWO TENGEN ??? kiwo tengen adalah left right alias KIRI KANAN. Harus hapal tu. WAJIB!!!!??


Bahasa jawa itu banyak sub-bahasanya, dibeda-bedakan menurut aplikasinya. Kenapa begitu??? Karena di jawa No.1 itu tetap UNGGAH UNGGUH, alias TATA KRAMA. Jadi yang namanya tingkatan usia tu signifikan banget pengaruhnya. Gak kaya' di luar negeri, yang manggil Guru nya aja NJANGKAR. Tapi entah kenapa, karena efek Globalisasi mungkin ya, anak-anak jawa jaman sekarang sudah mulai LUNTUR keJAWA-annya. Daripada menggunakan bahasa jawa mereka lebih suka menggunakan BAHASA ALAY.


Seperti berikut :
1. Basa Ngoko
  1. Dienggo wong tuwa marang anaké (Digunakan oleh orang tua kepada anaknya)
  2. Dienggo guru marang murid. (Digunakan oleh guru kepada muridnya)
  3. Dienggo déning sepadha-padha kang wis kulina (Digunakan oleh seumuran yang sudah kenal akrab)
  4. Dienggo ndhuwuran marang andhahan (Digunakan oleh saudara tua kepada saudara muda)
2. Basa Ngoko Alus
  1. Dienggo déning wong-wong sapadha-padha sing wis kulina nanging isih ngajèni. (Digunakan untuk seumuran namun dalam kondisi saling menghormati, istilahnya lebih resmi lah dari basa ngoko)
  2. Dienggo wong tuwa marang wong enom kang drajad luwih dhuwur. (Digunakan oleh orang tua kepada orang yg usia nya lebih muda namun derajatnya lebih tinggi)

3. Basa Krama 
 Dienggo déning wong kang durung raket banget. (Digunakan untuk orang yg belum akrab)


4. Basa Krama Inggil
  1. Dienggo déning wong enom marang wong tuwa. (Digunakan oleh orang muda kepada orang tua)
  2. Dienggo déning murid marang guru. (Digunakan oleh murid kepada guru)
  3. Dienggo déning ngisoran marang dhuwuran. (Digunakan oleh bawahan kepada atasan)


Berikut beberapa kamus bahasa jawa yang umum dipakai 

1. AKU
Basa Ngoko = aku
Basa Ngoko Alus = aku
Basa Krama = kulo, kawulo, dalem
Basa Krama Inggil = ingsun

2. KAMU
Basa Ngoko = kowe
Basa Ngoko Alus = sampeyan
Basa Krama = panjenengan
Basa Krama Inggil = panjenenganipun


3. MAKAN
Basa Ngoko = mangan, madhang
Basa Ngoko Alus = maem, nedha
Basa Krama = dhahar
Basa Krama Inggil = dhahar (mungkin ya)

4. RUMAH
Basa Ngoko = omah
Basa Ngoko Alus = omah
Basa Krama = griya
Basa Krama Inggil = ndalem

5. UANG
Basa Ngoko = duit
Basa Ngoko Alus = duit
Basa Krama = yatra
Basa Krama Inggil = yatra


Dan masih banyak lagi yang saya gak bisa tulis satu persatu. Bahasa jawa itu ribet tapi ngangeni, seneng gitu berbahasa jawa. Dan saya bangga menjadi orang jawa, yang santun dan bertata krama tentunya.

Tentunya masing-masing daerah di indonesia juga punya adat istiadat masing - masing warisan leluhur ( Semoga teman-teman semua juga makin mencintai bahasa daerah masing-masing.), mari kita LESTARIKAN, kita harus BANGGA. Bukan berarti ke-daerahan, namun sebagai salah satu wujud menjaga warisan nenek moyang mungkin bisa dimulai dengan melanjutkan adat istiadat yang telah di tinggalkan nenek moyang kita.


Jangan sampai sebagai penerus bangsa kita kehilangan identitas, BAHASA merupaka identitas mutlak suatu budaya. Jangan sampai terpengaruh arus globalisasi, atau akan terenggut satu persatu harta kebudayaan kita.

 

KULO TRESNO BOSO JOWO

AKU CINTA BAHASA JAWA

I LOVE JAWA

I LOVE INDONESIA

 

Tembang yang sering saya nyanyikan waktu SD

"Gajah-Gajah "

Jah gajah
kowe takkandhani jah
Moto koyo laron
Siyung loro kuping gedhe

Kathik nganggo tlale
Buntut cilik tansah kopat kapit
Sikil kaya bumbung
mung lakumu megal-megol 







40 komentar:

  1. yo nguri2 kabudayan jowo...hehehe*nuwunsewu :D

    BalasHapus
    Balasan
    1. Sewu apa sepuluh ewu ciiii... Hahaha.. Orang jawa jg y ci?

      Hapus
  2. ternyata tanpa disadari sengaja atau ga BB itu juga menggunakan bahasa jawa, kayak PING salah satunya :)

    iya riskan juga sih lama-lama liat remaja sekarang, kayaknya kalo pake bahasa daerah itu kuno banget, malah seneng pake bahasa alay, iy4 g4 buDh3?

    Ulun katuju banar bahasa banjar.

    BalasHapus
    Balasan
    1. Untung ping aja g pake pong.

      Bwt, banjar tu kalimantan kan bay?

      Hapus
    2. iya bener juga sih, bakalan random banget kalo kayak gitu.

      pasti budhe nilai IPSnya tinggi jadi tau. Iya dari kalimantan lebih tepatnya Banjarmasin, yang cuma satu didunia yang punya pasar diatas sungai, pasar terapung nama kerennya.

      Hapus
  3. kulo dhahar griya panjenengan.
    hehe. bisa saya :)

    BalasHapus
  4. wah, jawa yang selalu kudengar jawa kasar...
    sayang sekali orangtuaku tidak mengajarkan jawa halus seperti ini..

    BalasHapus
  5. nopo malih kulo mbak, saking keturunan raden. Katah sing mesti di turuti. Njenengan jawinipun pundi? :D

    BalasHapus
    Balasan
    1. Raden nopo kakangmas pasnem....kilo jawi kulonan.... Wkwkwkkkk

      Hapus
  6. Kebudayaan bangsa kita dan warisan nenek moyang memang kita yang harus lestarikan karena ini adalah kekayaan Bangsa Indonesia yang sesungguhnya.

    Mohon bantuannya sobat untuk mengKLIK G+1 pada postingan saya mengenai IPHONE 5 GADGET IMPIAN semoga sobat berkenan membantu saya.
    Sebelum dan sesudahnya saya ucapkan banyak terima kasih

    BalasHapus
  7. Sepakatttttt..... Iya dech nanti sy klik

    BalasHapus
  8. kalo di malang malah ada bahasa walikannya juga... tapi yo gak terlalu mudeng juga sieh...

    BalasHapus
    Balasan
    1. Haaa.... tau saya.... kalo makan jadi nakam kan, malang aja jadi ngalam.... ckckckc iso ae arek malang iku.

      Hapus
  9. Waahhh...saya asli sulawesi, tapi kalau masalah bahasa saya punya ketertarikan sendiri, termasuk bahasa jawa, banyak manfaatnya...salah satunya kalau merantau, trus ketemu orang sedaerah biasanya bisa semakin mengakrabkan satu sama lain, kalau berlainan daerah tapi tau bahasa daerahnya, biasanya mereka akan terkesan dengan kita :)

    Trust me it's work... hehe

    BalasHapus
  10. bisa nih buat kamus sekalian... hehehehehe... suka tulisannya... jadi tau Kalo Kidul itu selatan.. Saya kira tetap Nyi ROro Kidul... hehehehe..

    BalasHapus
    Balasan
    1. wakkakakakak..... taunya nyi roro kidul aja sih.... selingkuhan ya??

      Hapus
  11. nah kuwi budhe, leg lor wetan ora ngerti niar sampek sekarang, ora apal :D

    BalasHapus
    Balasan
    1. hahahaa.... niar anak baik, ayo apalin gih cepetann..

      Hapus
  12. Kirain mah bahasa jawa itu gampang. Eh tau taunya susah juga ya. Dari dulu pengen banget bisa bahasa jawa. Susah bgt ternyata. Tapi gak apa apa. Gara gara baca postingan ini jadi rada rada tau. Soalnya baru tau kalo kulon itu barat (padahal bahasa sundanya barat itu kulon)

    BalasHapus
    Balasan
    1. prasaan kalo sunda sama jawa gak beda2 amat ya bahasanya daerahnya?

      Hapus
  13. kalo di surabaya . kayaknya jarang yang make bahasa krama .
    disana janc*k aja sudah biasa :))

    BalasHapus
    Balasan
    1. emang....di surabaya kalo saya bahasa krama jarene KATROKKKKKKKKKKKKKKK.... ^_^

      Hapus
  14. kulo nggih tresno kalih boso jowo..
    monggo ewangi kulo ngembangke facebook boso jowo..:)

    BalasHapus
  15. saya juga waktu belanja di pasar diajarin kalo lebih sopan pake setunggal-kalih daripada siji-loro-telu.. :D

    BalasHapus
    Balasan
    1. soalnya kalo di pasar tu bakulnya sepuh2, kalo sampe gak boso kromo langsung di prengut i.

      Hapus
  16. weeee budhe cah kediri tho?
    dalem badhe tumut perso menawi dalu meniku budhe wanten rencana supados dumawah wonten kuto kediri pripun??

    *lak umak wong iridek mesti itreng lah Hahahaha

    BalasHapus
    Balasan
    1. saiki dadi cah nggalek co ricooo,,,,,

      sik2... dumawah ki opo??? kesah tho?

      Hapus
  17. oalah sangking kediri toh panjenengan?
    kulo kempor saking solo, ngaturaken sugeng ndalu nggih.
    matursuwun, ingkang wonten kalepatan kulo saha kaluarga ngaturaken pangapunten.
    loh?
    nggak nyambung :p

    BalasHapus
    Balasan
    1. sugeng dalu ugi nggeh................. lha nopo koq nyuwun ngapunten ki? hahahaa

      Hapus
  18. Lahir di Kediri, besar di Trenggalek dan sekarang di Jakarta,,
    Wah2 kok saged sami nggeh mbakyu..
    kulo nggeh semanten ugi :D

    BalasHapus
    Balasan
    1. tapi sakniki di surabaya lho bukan di jakarta... nggalek juga kah?

      Hapus
  19. Waw nice post kak
    terus berkarya ya
    aku tunggu artikel selanjut nya
    dan oh ya berkunjung juga ya sesekali ke my blog..
    ok!
    :)

    BalasHapus
  20. wahhh saya ini bingung orang mana?lahir di cuputat trus dibawa ke bogor bentr trus dibawa ke kebumen, balik lagi ke bogor amp lulus sekolah, trus pindah lagi di pacitan bikin rumah(bpk orang sana)disebut orang jawa ga terlelu nguasaain bahsa jawa,lebih pinter ngomong sunda drpada jawa hihihihihihi.......piye tho iki lah,,,bingung aq iki,,,,mksh yah budhe kursus singkat postingan yg ini,,saya simpem langsung hihihihihi......klo ntr saya mudik ke pacitan ketemuan yuk :p :p

    BalasHapus
    Balasan
    1. he he he.... boleh3x... aku juga pengen maen ke klayar... udah hidup di trenggalek bertahun2 tapi gak ngerti pantainya pacitan, padahal deket lho... ^_^.

      Hapus
  21. kalo di banyuwangi g ada yg ginian, cuma ada 3 bahasa, using asli banyuwangi, ngoko untuk orang jawa, dan madura, wah aku gak bisa lestariin nih haha

    BalasHapus

Mari saling meninggalkan jejak agar memudahkan identifikasi untuk saya kunjungi balik.....
Tengkiyu....
Matur Suwunnnnnnnnnnn.........
Gumawooo........